Наша установа дашкольнай адукацыі адукацыйны працэс вядзе на беларускай мове. З выхаванцамі працуюць вопытныя педагогі.
Кожны чалавек ужо с маленства павінен ганарыцца сваей нацыянальнай прыналежнасцю, любіць сваю Радзіму, мову і культуру. Перыяд дашкольнага дзяцінства па псіхалагічных асаблівасцях найбольш спрыяльны для фарміравання асноў нацыянальнай самасвядомасці, таму што менавіта дзецям дашкольнога ўзросту ўласцівы эмацыянальная добразычлівасць, цікавасць да навакольнага свету, шчырасць пачуццяў, безмяцежная даверлівасць да дарослых, імкненні паўтараць іх дзеянні.
Адной з найважнейшых мэт работы педагагічнага каллектыву нашай дашкольнай установы з’яўляецца фарміраванне нацыянальнай самасвядомасці выхаванцаў. Дасягненне яе ажыццяўляецца дзякуючы цеснай пераемнасці ў рабоце спецыялістаў установы, узаемадзеянню з бацькамі. Асноўнымі формамі працы з выхаванцамі з’яўляюцца гульні, заняткі, экскурсіі, святы. У адпаведнасці з каляндаром народных святаў і абрадаў беларусаў у гадавы план работы ўстановы дашкольнай адукацыі ўключаны мерапрыемствы. Праводзяцца сумесныя музычна-спартыўныя святы і забавы, ажзначаюцца дзяржаўныя і фальклорныя святы.
Выхаванне нацыянальнай самасвядомасці дзяцей – адказная і складаная задача, вырашэнне якой у дашкольным дзяцінстве толькі пачынаецца. З упэўненасцю можна сказаць, што планамерная сістаматычнвая работа, выкарыстанне разнастайных сродкаў выхавання, агульныя намаганні ўстановы дашкольнай адукацыі і сям’і, адказнасць дарослых дадуць станоўчыя вынікі і стануць грунтоўным падмуркам для далейшага фарміравання нацыянальнай самасвядомасці выхаванцаў.
Дзейнасць беларускамоўных груп рэгламентуецца нарматыўнымі прававымі дакументамі:
- Размаўляем па-беларуску
- Чытаем дзецям на роднай мове
Казачная аповесць "Маленькая прынцэса беларускага лесу".
Для тых, хто любіць вандраваць (будучая кніга казак).
Займальныя вандраванні (будучая кніга казак).
Жыве паўсюды Прыгажосць (будучая кніга казак).
Бэз для мамы (будучая кніга апавяданняў).
Усе фарбы белага свету (кніга казок для маленькіх мастакоў).
Акно ў сусвет (зборнік фантастычных апавяданняў).
- Беларускiя народныя гульнi
- “Журавель”Месца правядзення: пляцоўка, зала.Інвентар: вяроўка.Педагагічнае значэнне: садзейнічае развіццю хуткасці, спрыту.Выбіраюцца «журавы». Астатнія становяцца ў круг, трымаючы ў паднятых уверх руках вяроўку («сілкі»). Журавы, узмахваючы рукамі рухаюцца па зале, прабягаючы пад вяроўкаю і сярод удзельнікаў, якія ходзяць па крузе і спяваюць:Сякі-такіЖуравель,ЖуравельНе еш маіх канапель, канапель.Бо я табе, жураўлю, жураўлю,Задам дыхту, як злаўлю, як злаўлю!Па заканчэнні слоў (не раней!) дзеці апускаюць вяроўку, каб злавіць каго-небудзь з журавоў.“Мароз”Месца правядзення: пляцоўка, зала.Педагагічнае значэнне: садзейнічае развіццю хуткасці, спрыту.Гуляючыя пры дапамозе лічылкі:Ты халодны, ты марозны,Ты ў кажусе, ты ў латусе,А ў цябе красны нос,Гэта ты — дзед Мароз! —выбіраюць «Мароза» і разбягаюцца па пляцоўцы. «Мароз» бяжыць за імі і стараецца дакрануцца да каго-небудзь рукой. Той, да каго ён дакрануўся, лічыцца «замарожаным», павінен спыніцца, развесці рукі ў бакі і замерці. Іншыя гульцы могуць «размарозіць» яго, пляснуўшы рукой па плячы. Перамагае «Мароз», які «замарозіў» большую колькасць гульцоў.Кожныя 2—3 хвіліны выбіраецца новы «Мароз».“Шэры кот”Месца правядзення: пляцоўка, зала.Педагагічнае значэнне: садзейнічае развіццю хуткасці, спрыту, хуткасці рэакцыі.Гуляючыя выбіраюць «ката» па лічылцы:Раз, два, тры, чатыры,Ката грамаце вучылі:Не чытаць, не пісаць,А за мышкамі скакаць.«Мышы» становяцца за «катом» у калону, якая рухаецца па пляцоўцы. Паміж «катом» і «мышамі» ідзе размова:К о т. У стозе мышы ёсць?Д з е ц і. Ёсць!К о т. Мышы ката баяцца?Д з е ц і. Не баяцца!К о т. А я кот Катафей, разганю ўсіх мышэй!«Мышы» разбягаюцца, а «кот» іх ловіць.Заўвага: гульцы павінны знаходзіцца ў калоне да слоў «...разганю ўсіх мышэй» і дакладна, выразна вымаўляць тэкст.“Бярозка”Месца правядзення: спартыуная пляцоўка, лесапарк, луг.Педагагічнае значэнне: практыкаваць у хадзе па крузе, узгадняючы рух са словамі, развіваць хуткасць, срыт, вынослівасць, рашучасць.3 ліку тых, хто гуляе, выбіраецца дзяўчынка-«бярозка». Дзеці ходзяць па крузе, паклаўшы хустачкі на плячо, і спяваюць:Бярозка белая,Макаўка зялёная.Летам махнаценькая,Зімой сучкаваценькая,Дзе яна стаіць,Там і шуміць.Дзяўчынка-«бярозка», што стаіць у крузе, пад песню забірае хустачкі, паднімае іх над галавой і, калі заспяваюць:Бярозка зялёненькая,Вясной вясёленькая,Сярод поля стаіць,Лісточкамі шуміць,Грыміць, гудзіць,Залатым вяночкам звініць, —імітуе шум лістоў, рух галін — шамаціць сукенкай, махае над галавою хустачкамі. Пад прыгаворку: «А восенню карані ў бярозкі засынаюць, лісточкі ападаюць!» — «бярозка» абыходзіць карагод і кожнаму кладзе яго хустачку.Варыянт: «бярозка» раскідвае «лісточкі», дзеці пад музыку бегаюць па зале. Калі музыка заканчваецца, дзеці падымаюць хустачкі, строяць круг.Заўвага: хустачкі павінны ляжаць свабодна, каб дзяўчынка-«бярозка» змагла лёгка іх узяць.“Прэла-гарэла”Месца правядзення: пляцоўка, зала.Інвентар: набор невялікіх прадметаў (рознакаляровыя кубікі, шышкі).Педагагічнае значэнне: садзейнічае развіццю ўвагі, назіральнасці, інтуіцыі.Удзельнікі гульні становяцца спіной да вядучага і заплюшчываюць вочы. Вядучы хутка хавае прадметы ў розных месцах, гаворачы пры гэтым:Прэла-гарэла,За мора ляцела,А як прыляцела,Дык недзе і села.Хто першы знойдзе,Той сабе возьме!Пасля гэтых слоў (не раней!) усе разбягаюцца па пляцоўцы і шукаюць схаваныя прадметы. Выйграе той, хто знойдзе больш за ўсіх прадметаў.“Блін гарыць”Месца правядзення: пляцоўка, зала.Інвентар: вяроўка.Педагагічнае значэнне: садзейнічае развіццю хуткасці, спрытнасці, хуткасці рэакцыі.Гульцы ствараюць круг з вяроўкі, у які і становяцца. Лавец, стаўшы спіной да круга на адлегласці 3—4 м, гаворыць: «Блін гарыць!» Усе выбягаюць з круга, але адразу ж імкнуцца забегчы ў яго зноў. Лавец у гэты час спрабуе запляміць (дакрануцца) каго-небудзь з гульцоў. Той, каго заплямілі, становіцца лаўцом, і гульня працягваецца.Заўвага: лавец не мае права пляміць гульцоў, якія знаходзяцца ў крузе.“Гуж”Месца правядзення: пляцоўка, зала.Педагагічнае значэнне: садзейнічае развіццю хуткасці, спрытнасці.Два ўдзельнікі становяцца ў круг, астатнія — па-за ім. Адзін з гульцоў, што стаяць у крузе, штурхае другога ад сябе са словам «гуж», той выбягае з круга і пачынае лавіць астатніх. Усе ўцякаюць, а «гуж» ловіць іх. Калі «гуж» каго-небудзь зловіць, той ідзе ў круг і замяняе лаўца.Калі на працягу 3 хвілін «гуж» нікога не зловіць, на дапамогу яму прыходзіць гулец, які застаўся ў крузе.“Міхасік”Месца правядзення: зала, пляцоўка.Інвентар: абручы дыяметрам да 50 см, (на адно менш, чым гульцоў). Педагагічнае значэнне: садзейнічае развіццю хуткасці, спрыту.Абручы раскладваюцца па крузе, і вакол іх становяцца гульцы. Адзін з гуляючых (вядучы) гаворыць такія словы:Ты, Міхаська, не зявай, не зявай!Лапаточкі абувай, абувай!Гучыць беларуская народная мелодыя, гульцы, танцуючы, рухаюіта па крузе. Як толькі музыка заканчваецца, усе спыняюцца і стараюцца як мага хутчэй «абуць лапці» — заняць свабоднае месца ў адным з кольцаў. Гулец, які застаўся без «лапцей», выбывае з гульні. Пасля гэтага адзін абруч забіраецца. Гульня працягваецца да той пары, пакуль не застанецца адзін гулец. Ён і лічыцца пераможцам.“Церамок”Месца правядзення: пляцоўка, зала.Інвентар: мяч, абручы.Педагагічнае значэнне: садзейнічае развіццю спрытнасці, умення трапна кідаць мяч.Кожны гулец (акрамя вядучага) малюе сабе маленькі кружок — «церамок» (або кладуць абручы). Вядучы, стоячы ўбаку, падкідае мяч угару. У гэты час усе гуляючыя мяняюцца «церамкамі», пе-рабягаючы з кружка ў кружок. Вядучы ловіць мяч і кідае ў гульца, які не паспеў перабегчы і заняць «церамок». Калі мяч трапіць у яго, вядучы становіцца ў свабодны «церамок», а няспрытны гулец пачынае вадзіць.Заувага: нельга кідаць мяч у гульца, які паспеў заняць «церамок».“Конікі”Месца правядзення: пляцоўка, зала.Інвентар: гімнастычныя палкі па колькасці гульцоўПедагагічнае значэнне: удасканальваць навыкі скачкоў на дзвюх або адной назе, вытрымку, вынослівасць.У сярэдзіне пляцоўкі чэрціцца круг так, каб у ім свабодна маглі змясціцца ўсе гуляючыя — «конікі». Гульцы выбіраюць «шпака», які становіцца ў круг, «конікі» — за кругам. «Шпак», скачучы на дзвюх нагах, ловіць «конікаў», якія падбягаюць да круга, а пры набліжэнні «шпака» адбягаюць. Калі «шпак» не ўтрымаецца і выйдзе за межы круга, «конікі» павінны перамяшчацца скачкамі на дзвюх нагах. Злоўлены гулец заводзіцца ў круг і робіцца «шпаком».Новы «шпак» можа скакаць на адной назе, правай або левай, і ўсе «конікі» павінны перамяшчацца такім жа спосабам. «Конік» лічыцца злоўленым, калі шпак дакранецца да яго рукой. Гульня заканчваецца, калі ўсе гульцы збяруцца ў сярэдзіне круга.Заўвага: «шпак» не мае права мяняць спосаб перамяшчэння пасля выхаду з круга, а конікам нельга выходзіць за мяжы пляцоўкі.“Замарожаныя”Месца правядзення: пляцоўка.Педагагічнае значэнне: удасканальваць навыкі бегу, змяняючы тэмп і напрамак, выхоўваць смеласць, сумленнасць.Дзеці выбіраюць Дзеда Мароза па лічылцы:Дзед Мароз,Дзед МарозБабу снежную прынёс,Баба, баба, снегавуха,Не хапай мяне за вуха!Пасля гэтых слоў гульцы разбягаюцца па пляцоўцы. Дзед Мароз бяжыць за імі і імкнецца дакрануцца да каго-небудзь рукой — замарозіць. Замарожаны павінен спыніцца, расставіць рукі ў бакі і замерці. Гульня заканчваецца, калі будуць замарожаны ўсе дзеці. Затым выбіраюць новага Дзеда Мароза і пачынаюць гульню спачатку.“Гарлачык”Месца правядзення: пляцоўка, зала.Педагагічнае значэнне: практыкаваць у безе, ва ўменні дзейнічаць па сігнале, хутка арыентавацца ў навакольным прасторы, развіваць увагуДзеці сядзяць у крузе на кукішках. Гэта «гарлачыкі». Па крузе ходзіць «пакупнік» і спыняецца каля каго-небудзь.П а к у п н і к. Колькі каштуе гэты гарлачык?Д з і ц я.За гарлачык гэтыДай нам зусім крышку:Каб ніколі не хварэць —Маннай кашы лыжку.Пасля гэтых слоў дзіця-«гарлачык» паднімаецца на ногі і бяжыць па крузе ў адным напрамку, а «пакупнік» — яму насустрач. Кожны імкнецца заняць свабоднае месца. Той, хто спазняецца, становіцца «пакупніком».“Спрытны верабей”Месца правядзення: пляцоўка, зала.Інвентар: флажок.Педагагічнае значэнне: практыкаваць навыкі бегу з лоўлей і ўхіленнем, уменне хутка арыентавацца ў навакольнай прасторы, развіваць спрыт.На зямлі малююць круг дыяметрам 2 м так, каб яго можна было бачьшь здалёк. У сярэдзіну ставяць флажок. На адлегласці 10—15 м ад круга дзеці строяцца ў шарэнгу. Па лічылцы:Скакаў верабей па сцяне,Зламаў ножку — цяжка мне!Вераб'іха скачаДы па ножцы плача.Верабей, верабей,Не дзяўбі канапель:Ні маіх, ні сваіх,Ні суседзей маіх!Адгукніся, верабей,Вылятай у круг хутчэй! —дзеці выбіраюць «вераб'я» і разбягаюцца па пляцоўцы, а той, каму выпала быць «вераб'ём», ловіць іх. Той, каго зловяць, дапамагае «вераб'ю» лавіць астатніх. Гульцы могуць адпачыць, калі схаваюцца ў круг, але затрымлівацца там доўга нельга (не больш за адну мінуту). Гульня заканчваецца, калі ўсе дзеці будуць злоўлены.Заўвага: выбегшы з круга, нельга тут жа вяртацца назад.“3мяя”Месца правядзення: пляцоўка, зала.Педагагічнае значэнне: садзейнічае развіццю спрытнасці, хуткасцірэакцыі. узгодненасці рухаў, сілы мышцаў рук.Гульцы строяцца ў калону па аднаму і бяруць рукамі за пояс таго, хто стаіць спераду. Уся калона — «змяя», першы ў калоне — «галава», апошні — «хвост».Па сігнале «галава» павінна злавіць «хвост», які ад яе ўцякае. Гульцы павінны моцна трымацца рукамі адзін за аднаго, стараючыся не разарваць калону. «Галава», што злавіла «хвост», пераходзіць у канец калоны, і гульня пачынаецца зноў.Заўвага: тыя, па чыёй віне разарвецца калона, лічацца прайграўшымі і выбываюць з гульні.“Спрытнякі”Месца правядзення: пляцоўка, зала.Педагагічнае значэнне: садзейнічае развіццю хуткасці, каардынацыі рухаў, спрыту.Гульцы становяцца ў круг парамі (адзін за адным) тварам да цэнтра. Пярэдні гулец расстаўляе рукі ў бакі, задж трымаецца за пярэдняга. Вядучы знаходзіцца ў цэнтры круга. Ён падбягае то Да адной, то да другой пары, стараючыся схапіць задняга гульца.Пярэдні гулец загароджвае яго рукамі і ўвесь час паварочваецца тварам да вядучага. Калі вядучаму ўдаецца ўхапіцца за задняга гульца, пярэдні становіцца вядучым, а задні аказваецца спераду і ахоўвае свайго таварыша.Заувага: вядучы не павінен хапацца за папярэдняга гульца і ўжываць сілу, дастаткова толькі дакрануцца да гульца, які стаіць ззаду.“Грушка”Месца правядзення: пляцоўка, зала.Інвентар: медальёнчык-грушка. |Педагагічнае значэнне: удасканальваць навыкі бегу з ухіленнем, уменне хутка арыентавацца у навакольнай прасторы.Дзеці ўтвараюць круг, у сярэдзіне якога знаходзіцца выбраная «грушка». Дзеці ідуць вакол «грушкі» і спяваюць, выконваючы танцавальныя рухі згодна са словамі песні:Мы пасадзім грушкуУсе, усе.Няхай наша грушкаРасце, расце.Вырасці ты, грушка,Вось такой вышыні.Распусціся, грушка,Вось такой шырыні!Расці, расці, грушка,Ды ў добры час.Патанцуй, Марылька,Паскачы для нас.А ўжо наша грушкаРаспусцілася,А наша МарылькаЗажурылася.А мы тую грушкуВесяліць будзем.I ад нашай грушкіУцякаць будзем.На словы «ўцякаць будзем» дзеці разбягаюцца, а «грушка» іх ловіць.“Вожык і мышы”Месца правядзення: пляцоўка, зала.Інвентар: вяровачкі-«хвосцікі», шапачка-маска вожыка.Педагагічнае значэнне: развіваць хуткасць, спрыт, вынослівасць, рашучасць.Па лічылцы выбіраецца «вожык». Гульцы (у кожнага за поясая вяровачка-«хвосцік») становяцца ў круг, «вожык» — у цэнтры. Па сігнале ўдзельнікі ідуць управа, «вожык» — улева.Бяжыць вожык, тупу-туп!Сам калючы, востры зуб!— Вожык. вожык, ты куды?Ад якой бяжыш бяды?Пасля гэтых слоў усе спыняюцца, звяртаюцца да вожыка:Вожык ножкамі туп-туп!Вожык вочкамі луп-луп!Навакол пануе ціш,Вожык чуе ў лісцях мыш.«Вожык» асцярожна ходзіць, прыслухоўваецца.Бяжы, бяжы, вожык!Не шкадуй ты ножак!Раз, два, тры — хвасты лаві!«Мышы» разбягаюцца. «Вожык» бяжыць за імі, імкнучыся выцягнуць як мага болей «хвастоў». «Мышка», у якой вожык выцягнуў «хвосцік», лічыцца злоўленай.“У ката”Месца правядзення: групавы пакой, пляцоўка на вуліцы.Педагагічнае значэнне: развіваць здольнасць утрымлівацьраўнавагу,статычнасць, уменне кіраваць сваім тулавам.Усе дзеці становяцца ў адзін рад, выбраны лічэннем «кот» становіцца насупраць. Удзельнікі скачуць і крычаць: «Тра-та-та, тра-та-та, не баімся мы ката!» «Кот» робіць выгляд, што не звяртае на іх увагі. Калі дзеці надта разыйдуцца, «кот» кідаецца да іх. Усе заміраюць. Той, хто зварухнецца, пераходзіць да «ката».“У мядзвездзя на бару”Месца правядзення: спартыўная пляцоўка, лесапарк, луг.Педагагічнае значэнне: развіваць хуткасць, вынослівасць, рашучасць.Аднаго з удзельнікуў гульні выбіраюць або прызначаюць «мядзведзем». «Мядзведзь» ходзіцть па сваім «лесе», шукае тых, хто робіць яму шкоду. Дзеці прыходзяць у лес па ягады, па грыбы. Яны ходзяць і разам спяваюць песню:У мядзведзя на баруГрыбы, ягады бяру.Мядзведзь рычыць,На нас глядзіць.Песню можна праспяваць некалькі разоў. У гэты час «мядзведзь» выбірае момант, каб кінуцца на дзяцей, бяжыць за імі і стараецца каго-небудзь злавіць. Той, каго зловяць першым, становіцца «мядзведзем». Гульня працягваецца.
- 21 лютага - Дзень роднай мовы
21 лютага ў свеце адзначаецца Міжнародны дзень роднай мовы. Ён быў абвешчаны UNESCO 17 лістапада 1999 года.
Кажуць, мова мая аджывае
Век свой ціхі: ёй знікнуць пара.
Для мяне ж яна вечна жывая,
Як раса, як сляза, як зара.П. Панчанка
Cёння у свеце шмат цудоўных моў. Адны з іх вабяць сваёй прыгажосцю і непаўторнасцю, другія – мілагучнасцю. Але ў кожнага чалавека ёсць толькі адна родная мова, якая завецца роднай. Менавіта на гэтай мове ён размаўляе з роднымі, сябрамі, знаёмымі. І вельмі дрэнна, калі чалавек пачынае забывацца на сваю мову, не шануе яе.
Кожны народ 21 лютага адзначае Дзень роднай мовы. Першапачаткова з такой ініцыятывай выступіў Бангладэш. Менавіта ў гэтай краіне 21 лютага 1957 года загінулі пяць студэнтаў, якія адстойвалі права навучацца на роднай мове. Зараз у нашым рознакаляровым і рознагалосым свеце налічваецца больш за шэсць тысяч моваў. Палова з іх пад пагрозай знікнення. Дзеля захавання моў, якія апынуліся на парозе знікнення, міжнародны фонд UNESCO абвясціў дзень роднай мовы — каб хоць у такі дзень на іх загаварылі, пра іх успомнілі.
Дзень роднай мовы асаблівы для кожнай нацыі, кожнага народа, бо няма народа без мовы, няма мовы без яго носьбіта.
- Прыказкi i прымаукi
Дай, божа, даваць, а не прасiць.
***Не рабi другому, што не люба самому.***Не святыя гаршкi лепяць.***Хто працуе, той не сумуе.***
Адклад не iдзе ў лад.***Спяшыць — людзей насмяшыць.***Жывём, хлеб жуём!***Тады вы будзеце багаты, калi парсюк будзе рагаты.***
Як наеўся і напiўся, дык і добранькi зрабiўся.***
Міма рота лыжку не носяць.***
Не завязаўшы аборы, не спяшы да Тадоры.***Лепш сто сяброў, як сто рублёў.***
Не зыч лiха другому, каб не давялося самому.***
З кім пазнаешся, такім i станешся.***У суседстве жыць — адзін аднаму служыць.***У дзіравым вядры не носяць вады.***Адзiн у полi не воiн.***
Адзiн дуб у полi, то не лес.***
Адна пчала мёду не наносiць.***
Адна галавешка не гарыць, а толькi тлее.***Малады верабей, ды спрытны.***
Нiкому вады не замуцiць.***
Такi вёрткi, што ў ступе таўкачом не пападзеш.***
Як кот шкадлiвы, а як заяц баязлiвы.***
У яго i ўзiмку лёду не дастаць.***
Фарсун, што тычкай носа не дастаць.***
Прыйдзе тая нядзеля, што i мяне будзе вяселле.***
Сем разоў адмер, адзiн раз адрэж.***
Хто вiнен, аддаць павiнен.***
Дзякуй, як дасi, а калi не дасі, то й сам не прасi.***На яду мастак, а да работы сяк-так.***
Есць за вала, робiць за камара.***
Як зачэпiцца за пень, дык i прастаiць цэлы дзень.***Многа робiць языком, ды мала рукамi.***
Ён i муху з носа не згонiць.***Жыць — не мех шыць.***
Век пражыць — не кашулю пашыць.***
Жыццё пражыць — не лапці сплесцi.***
Век звекаваць — не пальцам пакiваць.***
Век пражыць — не мора пераплыць.***Ласы ля гатовага вогнiшча рукi пагрэць.***
Зрабiць i сам зробiць, толькi перарабляць просiць.***
За сто работ бярэцца, а нi адна не ўдаецца.***Пакуль адзан бок абстрыжэ, дык другі абрасце.***
Як ляжа спаць, дык забудзецца ўстаць.***
Пашлi дурнога, за iм другога.***Пяць разоў падумай, адзін скажы.***
Менш гавары, больш пачуеш.***
Трымай язык на прывязi.***
Гавары, што ведаеш, але ведай, што гаворыш.***Абы сабе добра, а там хоць трава не расці.***Што тваё, то й маё, а што з майго, то табе не да таго.***
Ён любiць толькi самога сябе і то толькі адзiн раз у год.***Яго не ўпросiш ні просьбаю ні грозьбаю.***Горды ды ўпарты — нiкуды не варты.***Агарод любiць гарбатую бабу.***
Садок летам, што кажух зімою.***
Хто есцi хоча, той мусiць быць у поце.***
Паспрачалiся за мех, а ў мяху смех.***
Прыяцеля за грошы не купiш.***
Работа i кормiць i поiць.***
Хто працуе, той не сумуе.***
Дай кароўцы бурачка, дасць кароўка малачка.***
Дарагая тая хатка, дзе радзіла цябе матка.***
Як ты да людзей, так і людзi да цябе.***
Ласкавае слова, што веснавы дзень.***
Якi дубок, такі клiнок, якi бацька, такi сынок.***
Хто пытае, той шмат знае.***
Ад ляноты чакай бядоты.***
Сам сябе не хвалі, няхай людзi пахваляць.***Дурную галаву шапкаю не закрыеш.***
Грошы згубiў — нiчога не згубiў, здароўе згубiў — палавiну згубiў, розум згубiў — усё згубiў.***Вялiкага дуба з малым карэннем не бывае.***Лепш павага, як знявага.***Сваё хвалiць, а чужое пад плот валiць.***
Выхваляўся пустак, ды не зрабіў нiяк.***
Ласы на чужыя каўбасы.
- Загадкi
Загадка ўяўляе сабой кароткае паэтычна-вобразнае апісанне прадмета або з’явы ў форме пытання.Традыцыйныя загадкі адлюстроўваюць ў высокапаэтычнай форме менталітэт народа, яго погляд на жыццё і маральна-этычныя пытанні.
1. Касматы, вусаты, есці пачынае – песенькі спявае.
(Кот).
2. Ходзіць па двары, на нагах – купцюры, белае каменне нясе?
(Курыца).
3. Вось вам быль-нібыліца: у пяці чалавек – адна паясніца.
(Рука і пальцы).
4. Пер'я наелася, у кашулю адзелася, спіць у ахвоту начная істота, ляжыць, дзе і ты, чатыры рукі і два жываты.
(Падушка).
5. На той свет бяжыць – звініць, а адтуль вяртаецца – плача.
(Вядро з калодзежа).
6. Што бяжыць без повада?
(Вада).
7. Што нас корміць, а есці не просіць?
(Зямля).
8. Каляровае карамысла цераз рэчку павісла.
(Вяселка).
9. Не агонь, а пячэцца?
(Крапіва).
10. У кутку барада на кійку?
(Венік).
11. Хто ні ідзе, усяк яму паклоніцца?
(Грыбу, ягадзе).
12. Прыйшла белая кабыліца, увесь свет пабудзіла.
(Раніца).
13. Па небу каціцца катушка, ні звер, ні птушка, ні пясок, ні вада, а адгадаць – бяда?
(Сонца).
14. Ішла Рася – расцяглася. Каб устала, дык і да неба дастала.
(Дарога).
15. Гаршочак разумны, хоць і сем дзірак мае.
(Галава).
16. У печы парыцца ў вопратцы, да стала ідзе распранутаю.
(Бульба).
17. Хто ходзіць з ранку на чатырох, у дзень – на двух, а вечарам – на трох?
(Чалавек).
18. Вярхом сядаю, на каго – не знаю, знаёмага ўбачу – адразу падскочу.
(Капялюш).
19. У жываце – лазня, у носе – рэшата, на галаве – пупок, адна рука, і тая на спіне.
(Чайнік).
20. Паміж гуркамі, буракамі – каза з зяленымі рагамі.
(Цыбуля).
21. Крутаста, вяртаста, на ёй адзежы за сто, хто распранае, той пражыве лет за сто.
(Капуста).
22. Красна, ды не дзеўка, з хвастом, ды не мыш?
(Бурак).
23. Ляжыць калода сярод балота, не гніе і не сохне.
(Язык).
24. Круглае, гарбатае, вакол махнатае, як прыйдзе бяда, пацячэ і вада.
(Вока).
25. На гары – гай, пад гаем – маргай, пад маргаем – шмаргай, пад шмаргаем – хапай.
(Галава чалавека).
26. Хоць і не хворая, а увесь час стогне.
(Свіння).
27. Закіну палку, заб’ю – не галку, здыму – не пер’е, з'ем – не мяса.
(Рыба).
28. У адной бочцы два розныя півы: боўтаюцца, боўтаюцца, а змешвацца не хочуць.
(Яйка).
29. Круглае, як сонца, гарыць пад ім донца; зарумянены бачок – шух на ручнічок!
(Блін).
- Ці ведаеце вы, што...
Ці ведаеце вы, што...
Самыя яркія старонкі беларускай гісторыі, унікальная прырода, самабытная культура і асобы, якія змянілі свет...
Нацыянальны парк «Прыпяцкі» – адзінае месца на планеце, дзе існуюць першабытныя пойменныя дубровы
У нацыянальным парку практычна ў некранутым стане захаваліся унікальныя пойменныя ландшафты Беларускага Палесся – з дзюнамі, катлавінамі і лагчынамі, дзе сярод дуброў і ясеннікаў размешчана больш як 30 азёр. На Палессі таксама захаваліся самыя вялікія прыродныя балоты ў Еўропе. Найбольш буйныя з іх – Званец (150 кв. км) і Дзікае (80 кв. км).
Белавежская пушча – самы буйны старажытны лес Еўропы
Звесткі пра пушчу сустракаюцца яшчэ ў антычнага гісторыка Герадота (5 ст. да н.э.) і ў Іпацьеўскім летапісе (983 г.). У канцы XIV ст. вялікі князь Вялікага княства Літоўскага Ягайла аб’явіў пушчу запаведнай і ўстанавіў забарону на паляванне. Старажытны лес ахоўваецца ўжо 600 гадоў. У Белавежскай пушчы налічваецца каля 2 тысяч дрэў-веліканаў. Некаторыя з іх з’явіліся яшчэ да адкрыцця Калумбам Амерыкі! Белавежская пушча ўключана ў спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.
Нясвіж належаў роду Радзівілаў - аднаму з самых багатых у Еўропе
Многім у сваім непаўторным абліччы Нясвіж абавязаны творам італьянскага архітэктара Яна Джавані Марыі Бернардоні. Па яго праектах у XVI стагоддзі ўзведзены замак і фарны касцёл Божага Цела – першае на тэрыторыі Рэчы Паспалітай збудаванне ў стылі барока. У храме знаходзіцца адзін з буйнейшых у Еўропе некропаль княжацкага роду, які налічвае 102 саркафагі членаў сям’і Радзівілаў. Нясвіжскі замак уключаны ў спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.
У Беларусі існуе самая вялікая ў свеце папуляцыя зуброў
Гэтыя жывёлы самыя цяжкія і вялікія наземныя млекакормячыя на еўрапейскім кантыненце, апошнія еўрапейскія прадстаўнікі дзікіх быкоў. Мікола Гусоўскі напісаў сваю славутую «Песню пра зубра» па заказе Папы Рымскага Льва X, які хацеў пачуць праўдзівае паэтычнае слова пра паляванне на зуброў. Найбольшая колькасць зуброў жыве ў Белавежскай пушчы
Адзін з трох усходнеславянскіх сафійскіх сабораў знаходзіцца ў Беларусі
Гэты манументальны помнік архітэктуры пабудаваны ў Полацку паміж 1044–1066 гадамі пры князі Усяславе Брачыславічу, празваным Чарадзеем, як сімвал роўнасці з самымі ўплывовымі старажытнарускімі гарадамі – Кіевам і Ноўгарадам, дзе таксама былі пабудаваны саборы ў гонар святой Сафіі.
Беларусы адны з першых у Еўропе, яшчэ ў 1517 годзе, мелі сваю друкаваную Біблію
Беларускі першадрукар Францыск Скарына сваю выдавецкую дзейнасць пачаў у Празе, дзе надрукаваў 23 ілюстраваныя кнігі Бібліі ў перакладзе на старабеларускую мову. У пачатку 1520-х гадоў пераехаў у Вільню і заснаваў друкарню. У ёй надрукаваны «Малая падарожная кніжка» і Апостал. Рэнесансныя выданні Скарыны адметныя высокай якасцю друку, своеасаблівымі ілюстрацыямі і гравюрамі, шрыфтам і іншымі кампанентамі выдавецкай эстэтыкі і майстэрства.
Пятнаццаць нобелеўскіх лаўрэатаў маюць беларускія карані
Гэта самая прэстыжная міжнародная прэмія існуе ўжо больш як 100 гадоў і за гэты час была ўручана прадстаўнікам самых розных краін. Імёны многіх нобелеўскіх лаўрэатаў з беларускімі каранямі вядомы цяпер усяму свету. Гэта, у прыватнасці, лаўрэаты Нобелеўскай прэміі па эканоміцы, хіміі і фізіцы – Сайман Кузнец, Аарон Клуг, Жарэс Алфёраў; лаўрэаты Нобелеўскай прэміі міру – Іцхак Рабін, Менахем Бегін і Шымон Перэс.
Ураджэнец Беларусі Тадэвуш Касцюшка – нацыянальны герой Беларусі, Польшчы і ЗША
Тадэвуш Касцюшка за сваю бліскучую кар’еру быў саратнікам бацькі-заснавальніка ЗША Вашынгтона і нацыянальнага героя Францыі Лафаета, атрымліваў прапановы аб супрацоўніцтве ад французскага імператара Напалеона І і рускага цара Аляксандра І, але адмовіў ім. Касцюшка стаў актыўным удзельнікам многіх значных гістарычных падзей: у 1776–83 гадах добраахвотна ўдзельнічаў у вайне за незалежнасць ЗША; у 1784 годзе ўзначаліў нацыянальна-вызваленчае паўстанне ў Рэчы Паспалітай.
Партызанскі рух у Беларусі ў гады Другой сусветнай вайны быў самы магутны ў Еўропе
Ужо ў 1943 годзе партызаны кантралявалі каля 60 працэнтаў тэрыторыі рэспублікі. На тэрыторыі Беларусі ў гады Другой сусветнай вайны дзейнічаў самы буйны ў Еўропе яўрэйскі партызанскі атрад, арганізаваны братамі Бельскімі. Пра рэальныя падзеі, звязаныя з дзейнасцю атрада, расказвае фільм амерыканскага рэжысёра Эдварда Цвіка паводле сцэнарыя Клея Формана «Супраціўленне», прэм’ера якога адбылася ў студзені 2009 года.
Рэліквію беларусаў – слуцкія паясы – ткалі толькі мужчыны
І насілі паясы толькі мужчыны, і нават абвязвацца імі ўладальнікам дапамагалі толькі мужчыны. Хадзіла павер’е, што калі жаночая рука дакранецца да каштоўных ніцей, тканіна пацьмянее і пояс можна будзе адразу выкінуць. Славутыя паясы выпускала не толькі слуцкая мануфактура. У Францыі, у Ліёне, паясы рабілі на ўзор слуцкіх і нават ставілі «слуцкую» метку.